0-6 Yaş Oyun ve Oyuncak

Oyun:

Oyun çocuğun dış dünyayı keşfetmesini, doğal ve aktif şekilde öğrenmesini sağlayan, taklit becerilerini geliştiren, günlük yaşantısı, anne baba ve çevresi ile ilişkileri hakkında bilgi veren bir araçtır. Eğlencenin yanı sıra oyun çocuk için en önemli “iş”tir. Büyümenin önemli bir parçasıdır.
Oyun çocuğun bedensel, duygusal, sosyal, zihinsel ve dil gelişiminde önemli rol oynar.
Oyunun Çocuğun Gelişimine Etkileri:
Oyun çocuğa;
düşünmeyi ve kendi başına karar vermeyi,
risk alabilmeyi,
sorumluluk almayı, işbirliği yapmayı ve paylaşmayı,
çevresini araştırmayı, nesneleri tanımayı ve problem çözmeyi,
dikkatini bir noktaya toplamayı ve becerilerini organize etmeyi,
kendisini ifade etmeyi, sözlü olarak ifade edilenleri anlamayı,
sırasını beklemeyi,
başkalarının haklarına saygılı olmayı,
kurallara uymayı öğretir.

Ayrıca oyun çocuğun;
hayal gücünü, becerilerini ve yaratıcılığını geliştirir,
saldırganlık dürtüsünü boşaltmasını sağlar,
değişik sosyal rolleri denemesine, duygularını dışa vurmasına olanak sağlar,
dil ve kas gelişimini hızlandırır ve güçlendirir,
sosyalleşme becerisini destekler,
problem çözme becerisini geliştirir.

Oyuncak:

Gelişimi hızlandıran, hayal gücü ve yaratıcılığı destekleyen, duyuları uyaran oyun malzemelerine oyuncak denir. Oyuncak çocuğun yeteneklerini geliştirirken, seçme ve karar verme becerilerini de destekler. Oyuncak çocuğun renk, şekil, boyut, sayı, büyüklük, ses, yapı ve işlev gibi kavramları öğrenmesini sağlar.

Çocuğun yaş, cinsiyet, ilgi ve gereksinmelerine göre oyun ve oyuncak tercihleri de değişmektedir.

Yaşlara Göre Gelişim Özellikleri ve Oyuncaklar:

0-6 ay gelişimi: Bebeklerin çoğu doğumdan itibaren dış uyaranlara karşı açıktır. Bu nedenle de görme, işitme, tatma, dokunma, koklama duyularının geliştirilmesi gerekir. Bebek doğduğu andan itibaren görmeye ve çevresini algılamaya başlar. İlk 6 ayda çocuk ses, şekil ve renklere karşı duyarlıdır.
Bu dönemin oyuncakları: Yatağın yanına asılan bez kitaplar, yatağın üzerine asılan dönence, çocuğun rahatça tutabileceği değişik boy ve şekillerde çıngıraklar, ayna, değişik boyutlarda toplar, basınca veya sıkınca ses çıkaran oyuncaklar.

7-12 ay gelişimi: 7. ayda bebek seslere tepkide bulunmaya başlar. Hem kendi çıkardığı hem de yetişkinden gelen sesleri taklit etmeye çalışır. Uzanabildiği her şeyi yakalamaya çalışır. Eline geçen her şeyi ağzına götürür. Düşen nesneler dikkatini çeker. 8. ayda daha önce yapmadığı yetişkin hareketlerini taklit edebilir. Oyuncakları tanımaya başlar. Resimli kitaplara bakar. Neden sonuç ilişkileri kurabilir. 9. ayda oyuncakları birbirine vurarak ses çıkarır. “ce” oyunu oynar. Karşılıklı top atma oyunu oynayabilir.

Bu dönemin oyuncakları: Bir elinden diğerine geçirebileceği renkli halkalar, küpler, yumuşak bebek ve hayvanlar, farklı boylarda toplar, iç içe geçen kutular, üst üste takılan halkalar, basit çizimlerin olduğu renkli kitaplar, sesli, müzikli kitaplar, deliklerden atılabilen şekiller, emeklemeyi destekleyecek hareketli oyuncaklar, vurunca, basınca ses çıkaran oyuncaklar, banyo oyuncakları.

1-3 yaş gelişimi: 12-18 ay arası küpleri üst üste koyup kule yapabilir. Kitap sayfalarını çevirebilir. Kalemi kavrayabilir. Çocuk şarkılarına eşlik etmeye çalışır. Şekilleri uygun deliklere yerleştirir. 2 yaşında oyuncakları itip çekebilir. 6-8 küple kule yapar. Dairesel karalamalar yapar. Oyun oynarken kendi kendine konuşur. Resimli kitaplardaki ayrıntılara dikkat edebilir. Şarkılara eşlik edebilir, kendi kendine söylemeye çalışır. 3 yaşında 9 ve daha fazla küple kule yapabilir. Hikayeleri dikkatle dinler ve anlatmaya çalışır. Ezbere şiir, şarkı söyleyebilir. 10’a kadar sayabilir. Aynı olan nesne ve resimleri eşleştirebilir. Oyun hamurundan kalıplar çıkartabilir, basit şekiller yapabilir. Parçaları birleştirip bütün oluşturmaya çalışır. Yetişkinin günlük yaşamda yaptığı işleri (yemek, ütü, tamir, temizlik gibi) oyunlarında taklit etmeye başlamıştır.

Bu dönemin oyuncakları: İtmeli, çekmeli oyuncaklar, farklı sayıda parçaları
olan yap bozlar, boyalar (parmak boya, pastel boya, boya kalemleri), boyama kitapları, oyun hamuru, mutfak seti, doktor malzemeleri, tamir aletleri, araba, kamyon, uçak, tren, orta büyüklükte top, kuklalar, üst üste takıp çıkarılabilen bloklar, bisiklet, kova, kürek, telefon, basit, bol resimli hikaye kitapları, bebek elbiseleri, müzik aletleri (davul, piyano, marakas, flüt), suda yüzebilen oyuncaklar, oyuncak bebek arabası, eşleme kartları, hayvan figürleri.

3-6 yaş gelişimi: 3 tekerlekli bisikleti pedallarını çevirerek kullanabilir. Topu atma, yakalama, zıplatma, tekmeyle vurma gibi becerileri içeren top oyunlarında ustalaşmıştır. Kalemi yetişkin gibi tutar ve başarıyla kullanır. Dramatik oyunu ve çeşitli giysiler giyip kılıktan kılığa girmeyi çok sever; sıklıkla bu oyunları oynamayı tercih eder. 3 küple köprü yapabilir. Makas kullanabilir. Basit resimler çizebilir. 20’ye kadar sayabilir. 5 yaşında örneğe bakarak 6 küple 3 basamaklı merdiven yapabilir. Çeşitli büyüklükteki boncukları ipe dizebilir. Geometrik şekilleri çizebilir. Resmin sınırlarını taşırmadan boyar. Bulduğu her türlü malzeme ile yaratıcı şeyler oluşturur. Kalemleri ve boya fırçalarını ustalıkla kullanabilir. Hikayeleri oyunlarında canlandırır.

Bu dönemin oyuncakları: Uygulamalı oyuncaklar (tamir aletleri, temizlik seti, dikiş seti, ütü gibi), minyatür oyuncaklar (ev eşyaları, çiftlik seti, askerler gibi), kostümler, oyun hamuru, boyalar, farklı sayıda parçaları olan yap bozlar, inşa oyuncakları, basit kutu oyunları (kart eşleme, renk-şekil-sayı kavramlarının öğretildiği oyunlar gibi), değişik boyutlarda boncuklar, abaküs.

Oyuncak Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar:
Oyuncaklar günlük yaşamda kullanılan nesnelerin sembolleridir. Bu nedenle oyuncak alırken cinsiyet ayrımı (kızlara bebek, erkeklere top, araba) yapılmamalı, her çocuğun oyuncak dolabında her iki cinse de ait oyuncaklar bulunmalıdır.
Oyuncak seçerken anne babanın istek ve beğenilerinin yerine çocuğun yaşı ve becerilerinin göz önüne alınması gerekir.
Oyuncağın parçaları çocuğun yaşına göre tehlike oluşturmayacak şekilde olmalıdır. Küçük parçası olan oyuncaklar yetişkin gözetimi olmadan çocuğa verilmemelidir.
Tüylü oyuncakların çocuğun ağzına ve burnuna kaçmamasına özen gösterilmelidir.
Oyuncak dayanıklı olmalıdır.
Yıkanabilen oyuncaklar tercih edilmelidir.
Zehirsiz boya kullanılmış olanlar tercih edilmelidir.
Bebeğin yatağına asılan oyuncaklar iyi monte edilmeli, bebeğin üzerine düşmemesine ve iplerinin zarar vermemesine dikkat edilmelidir.
Pille çalışan oyuncaklarda pil yuvasının vida ile kapatılmış olmasına dikkat edilmelidir.
Sivri uçları, kesici kenarları, parmaklarının sıkışabileceği ek yerleri ve gözlerine zarar verebilecek çıkıntıları olmamalıdır,
Oyuncaklar sık sık kontrol edilmeli ve kırılan paçalar atılmalıdır.
Bedensel, zihinsel, sosyal ve dil gelişim alanlarının tümünü birden destekleyebilecek zengin uyarıcıları içermeli, çok fonksiyonlu olmalıdır.
Oyuncak kutusunda kilit olmamalı, çocuğa zarar verecek kapanma mekanizması bulunmamalıdır.

Anne - Babaların Çocukla Birlikte Oyun Oynarken Yapabilecekleri:
Anne babanın çocuğun oyununa katılması ebeveynlerin çocuğun gelişimini, ilgi ve becerilerini gözlemlemesini sağladığı gibi aile bağlarını da güçlendirir. Anne babası ile birlikte oyun oynayan çocuk yetişkin yaşamında mutlu bir birey olur ve kendi çocuğu ile de oyun oynayabilme becerisi kazanır.

Oyun sırasında çocukla göz teması kurulmalı, oyundan keyif alınmalı ve çocuğun istekleri ön planda tutulmalıdır.

Ayna karşısında vücut parçaları gösterilip isimleri söylenebilir.
Çevredeki nesneleri göstermesi ve isimlendirmesi istenebilir.
Nesneleri ve oyun materyallerini tanıması için fırsat verilmeli ve daha sonra bunları nasıl kullanacağı çocuğa gösterilmelidir.
Çocuğa elinde tutması için değişik eşya ve oyuncaklar verilip ellerini kullanması sağlanabilir.
Birlikte kitaplara bakma, müzik dinleme, dans etme, şarkı söyleme gibi etkinlikler yapılabilir.
Oyuncakları birlikte toplayabilirler. Bu şekilde hem çocuk kendisi ile ilgili bir sorumluluk almış olur hem de yardımlaşma becerisi kazanır.
Evdeki artık malzemelerden oyuncaklar yapılabilir. Bu şekilde yapılan oyuncakların çocuk için daha büyük bir değeri vardır.
Oyuncaklar kapaklı kutularda ve çocuğun rahatça ulaşabileceği yerlerde olmalıdır.
Oyun ortamında çocuğun dikkatini dağıtacak kadar fazla uyaran olmamalıdır.
Çocuk oyun oynaması konusunda cesaretlendirilmelidir.
PEDAGOG DUYGU ÇALIŞIR